Κανάρης Τσίγκανος, συντονιστής τής ενότητας

Η ενότητα περιγράφει μια Οδύσσεια στους ωκεανούς τού ορατού και τού αθέατου Σύμπαντος. Στο μακρύ αυτό ταξίδι ξεκινάμε από τον Ήλιο, περιδιαβαίνουμε το πλανητικό μας σύστημα και άλλους εξωτικούς πλα-νήτες γύρω από μακρινούς Ήλιους, προσπερνάμε σκοτεινά νεφελώματα όπου γεννιούνται νέοι αστέρες και πεθαίνουν γηρασμένα άστρα. Τέλος, αφού φθάσουμε σε μακρινούς γαλαξίες, στα κέντρα των οποίων λουφά-ζουν γιγάντιες μελανές οπές στις εσχατιές του Σύμπαντος, συνοψίζουμε το μακρύ αυτό ταξίδι προς την Ιθάκη μας.

1. Τετάρτη 19 Νοεµβρίου

Κανάρης Τσίγκανος

Ήλιος, η λυδία λίθος τής Αστροφυσικής
Πώς οι θερμοπυρηνικές φωτιές καίνε για χάρη μας στα σωθικά του; Ποια είναι η εσωτερική δομή του; Πώς παράγεται το μαγνητικό του πεδίο και πώς αναδύεται στην ατμόσφαιρά του; Πώς δημιουργεί τον ηλιακό άνεμο, εκτοξεύοντας εκατομμύρια τόνους ύλης στο διάστημα ανά δευτερόλεπτο, ή τις βίαιες στεμματικές εκτινάξεις πλάσματος, που προσπερνούν τη Γη με εκατομμύρια χιλιόμετρα ανά ώρα προκαλώντας ισχυρές μαγνητικές καταιγίδες; Πώς επηρεάζει τον διαστημικό καιρό και τις τηλεπικοινωνίες μας; Θα σβήσει ποτέ, κι αν ναι, πόσο γρήγορα; Πώς συγκρίνεται και αντιπροσωπεύει τα δισεκατομμύρια άλλα αστέρια τού Γαλαξία μας;

2. Τετάρτη 26 Νοεµβρίου

Σταµάτης Κριµιζής
Επίτιµος Διευθυντής τού Πανεπιστηµίου Johns Hopkins, Applied Physics Laboratory – Ακαδηµαϊκός

Η εξερεύνηση τού πλανητικού μας συστήματος
Ξεκινώντας από τις πρώτες ιδέες για τους πλανήτες μέχρι το 1958, την αρχή τής εποχής τού Διαστήματος και τις ανιχνευτικές αποστολές στην Αφροδίτη και στον Άρη (1962-1967), θα παρακολουθήσουμε αποτελέσματα από τη σταδιακή εξερεύνηση με δορυφόρους των εσωτερικών πλανητών (1968-2014), όπως των Mariners, MESSENGER, MRO, Curiosity lander. Τέλος, θα συζητήσουμε το επικό ταξίδι των Voyager 1 & 2 στους πλανήτες Δία, Κρόνο, Ουρανό, Ποσειδώνα και την εξερεύνηση των απώτερων πλανητών με δορυφόρους: Galileo (Δίας), Cassini-Huygens (Κρόνος) (1995-2014), αλλά και την αναζήτηση τής εξόδου από την Ηλιόσφαιρα στον Γαλαξία με τα Voyager 1 & 2 (1989-2014).

3. Τετάρτη 3 Δεκεµβρίου

Παναγιώτης Νιάρχος
Καθηγητής Αστροφυσικής, Τµήµα Φυσικής, Πανεπιστήµιο Αθηνών

Τα μεγάλα σύγχρονα επίγεια και διαστημικά αστρονομικά παρατηρητήρια
Πώς γίνονται οι αστρονομικές παρατηρήσεις από τη Γη και το Διάστημα;
Ποιες οι βασικές μέθοδοι αστρονομικής παρατήρησης; Περιγράφονται τα σημαντικότερα διαστημικά παρατηρητήρια που έκαναν ή κάνουν παρατηρήσεις στις φασματικές περιοχές τού οπτικού, τού υπέρυθρου, τού υπεριώδους, των ακτίνων Χ και των ακτίνων γ. Δίνονται, επίσης, και τα κύρια επιτεύγματα των παρατηρήσεων με τα τηλεσκόπια αυτά και παρουσιάζονται τα μελλοντικά σχέδια για παρατηρήσεις από το Διάστημα.

4. Τετάρτη 10 Δεκεµβρίου

Κανάρης Τσίγκανος
Πώς γεννιούνται, ενηλικιώνονται και πεθαίνουν οι αστέρες;
Πώς σχηματίζονται οι αστέρες μέσα σε σκοτεινά διαστρικά νεφελώματα και ποια είναι τα διάφορα στάδια σχηματισμού τους; Γιατί υπάρχουν ορισμένες «συμπτώσεις» στην όλη διαδικασία σχηματισμού αστέρων, π.χ.
γιατί σχηματίζονται πίδακες και δίσκοι πλάσματος γύρω από την κεντρική αέρια συμπύκνωση, από τους οποίους τελικά θα δημιουργηθούν οι πλανήτες; Όταν ενηλικιωθούν οι αστέρες, γιατί μετατρέπονται σε αστρικά πτώματα, δηλ. σε λευκούς νάνους, αστέρες νετρονίων ή μυστηριώδεις μελανές οπές;

5. Τετάρτη 17 Δεκεµβρίου

Κανάρης Τσίγκανος
Από το μικροσκοπικά κουάρκς στα μακρυνά κβάζαρς
Θα συνοψίσουμε τα προηγούμενα μαθήματα μέσα από εικόνες και συζήτηση, ξεκινώντας από τον μικρόκοσμο των κουάρκς. Θα διασχίσουμε τον κόσμο των ατόμων και τις καθημερινές διαστάσεις, συνεχίζοντας το ταξίδι σε ολοένα και μεγαλύτερες αποστάσεις. Προσπερνώντας τους κόσμους τού Διαστήματος, θα φθάσουμε στον μακρόκοσμο τής Αστροφυσικής, στις αποστάσεις των αστέρων στον Γαλαξία μας και τελικά στους αχανείς χώρους των κβάζαρς. Τέλος, θα αναρωτηθούμε για το μέλλον τού Σύμπαντος και θα συζητήσουμε τις τελευταίες ενδείξεις για την ύπαρξη σκοτεινής ύλης και ενέργειας στο Σύμπαν.